Przeszukałem kilkanaście serwisów mapowych, aby rozpoznać okolice Kicina pod względem ukształtowania powierzchni ziemi. Wszystkie jednoznacznie wskazywały, że teren w Kicinie i jego najbliższej okolicy jest płaski. Ale jako geomorfolog zazwyczaj patrzę na teren szerzej niż tylko w to miejsce, którego akurat poszukuję.

Okazuje się, że Kicin leży na przedpolu Dziewiczej Góry (145 m n.p.m.) – pagórkowatej moreny dennej o ok. 50 metrów niżej niż jej szczyt. To z kierunku północnego, bowiem od zachodu to z kolei Kicin leży o ok. 40 metrów wyżej niż dno doliny Warty. Natomiast na wschód od Kicina leży Lisia Góra (czasami nazywana Łysą Górą, choć zalesiona w latach 50. XX w.), będąca najprawdopodobniej fragmentem (niewielkie wzniesienie 102 m n.p.m.) strefy marginalnej fazy poznańskiej datowanej na ok. 18 000-18 500 lat wstecz. Zatem okolice Kicina są niezwykle urozmaicone pod względem hipsometrycznym. Żeby to sobie uzmysłowić, wystarczy spojrzeć na przestrzenny model terenu okolic Kicina, który dzięki oprogramowaniu geoinformacyjnemu można oglądać na cyfrowym modelu wysokościowym.

Właściwością cyfrowych modeli wysokościowych jest to, że poddają się z łatwością rozlicznym opracowaniom numerycznym, których wynikiem jest ułatwienie interpretacji w kategoriach morfologicznych cyfrowych modeli wysokościowych. Dla przykładu jednym z algorytmów, które opracowują numerycznie cyfrowe modele wysokościowe, jest algorytm do obliczania geomorfonów zaproponowany przez Jasiewcza i Stepińskiego. Geomorfony identyfikują lokalne elementy rzeźby terenu czy – prościej – elementy morfologiczne powierzchni ziemi. Na rycinie 1 przedstawiono geomorfony dla okolic Kicina. Rzeczywiście obszar miejscowości Kicin wyróżnia się płaskim obszarem, ale otoczenie jest znacznie bardziej zróżnicowane. Geomorfony wyraźnie wskazują na żywą rzeźbę młodoglacjalną stanowioną przez strefę moreny czołowej fazy poznańskiej porozcinanej przez doliny licznych strumieni. Dla porównania na rycinie 2 przedstawiono geomorfony dla obszaru podhalańsko-tatrzańskiego, oprócz skomplikowanego układu sieci dolinnej i grzbietów górskich również można zaobserwować płaskie obszary związane z występowaniem stożków sandrowych w Rowie Podtatrzańskim (w górnej części mapy).

Trzeba jednak przyznać, że sama miejscowość rzeczywiście leży na płaskim terenie. Jednak w samym centrum Kicina jest szczególna góra. Rzec by można – Kalwaria Kicińska. Niewielkie wzniesienie, kilkunastometrowe, o długości ok. 70 m i szerokości maksymalnej 30 m, pochodzenia najprawdopodobniej antropogenicznego, usypanego najpierw pod gród, potem wykorzystane pod budowę kolejnych świątyń, na którym dziś znajduje się kościół pw. św. Józefa. To wzniesienie od 20 lat jest świadkiem podniosłego wydarzenia każdego roku w okresie przed wielkanocnym, a mianowicie Misterium Męki Pańskiej.

Nieopodal kościoła na tym niewielkim wzniesieniu, w linii prostej ok. 150 m jest szkoła podstawowa, która od 96 lat uczy, kształci i wychowuje najmłodszych mieszkańców Kicina i okolicznych miejscowości. Spośród licznego grona nauczycielskiego jest mi znany mgr Leszek Lesiczka.

Leszek Lesiczka – osoba niezwykła, bowiem łączy swoją działalnością wszystkie te informacje, które do tej pory napisałem (a oprócz tych wymienionych ma ich jeszcze więcej). Absolwent geografii Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu – stąd zna doskonale hipsometrię i geomorfologię okolic Kicina, a szczególnie Góry Dziewiczej, przewodnik górski – organizuje wycieczki, rajdy itp. dla młodzieży w góry bliskie i dalekie, Prezes Poznańskiego Oddziału Polskiego Towarzystwa Tatrzańskiego, redaktor Świstaka (organ PTT) – dlatego problematyka górska i wysokogórska jest mu nie obca, ale także jest organizatorem corocznych imprez PTT m.in. „Święto Gór na Nizinach”, „Dzień Siwka”, „Rajd Wł. Zamoyskiego”, reżyser, projektant i wykonawca scenografii Misteriów Męki Pańskiej – organizowanych wokół niewielkiego wzniesienia kościelnego. Leszek Lesiczka jest jak góra, góra wysoka, bo mierzy prawie 2 metry, góra zwornik, bo spaja w sobie tyle różnych pozytywnych działalności. To z Jego inicjatywy Kicin jest niepisaną górską stolicą Wielkopolski. To tu w Szkole Podstawowej w Kicinie odbywają się terenowe spotkania PTT, spotkania zazwyczaj z ciekawymi ludźmi gór, spotkania przybliżające ciekawe góry Polski i świata. To tu w Kicinie zaczynają się i kończą rajdy i wycieczki na pobliskie góry: Dziewiczą czy Moraską. To tu w Kicnie obchodzimy Święto Gór na Nizinach. I tak można by jeszcze długo wymieniać.

Żeby nie kończyć zbyt pompatycznie, pozwolę sobie na prywatne spostrzeżenie. Z Leszkiem utrzymujemy m.in. kontakt telefoniczny. Ma niezwykłe zdolności telepatyczne, bowiem wielokrotnie – kiedy do mnie dzwoni – to „łapie” mnie w górach, a ja z wielką radością go informuję, że właśnie zastałeś mnie na... Tak było w 2004 roku – zadzwonił do mnie, kiedy zdobywałem naszą sudecką Śnieżkę. W 2007 roku – kiedy wchodziłem na Mt. Kinabalu na Borneo. W 2012 roku – kiedy odwiedzałem dwie słynne góry: Corcovado i Pão de Açúcar w Rio de Janeiro. W 2015 roku – kiedy prowadziłem obserwacje wulkanów na Maderze. W czerwcu 2017 roku – kiedy pracowałem nad audytem krajobrazowym Babiej Góry. W listopadzie 2017 roku – kiedy uczestniczyłem w konferencji terenowej w Dolinie Gali Kandaki pomiędzy masywami Dhaulagiri a masywem Annapurny w Nepalu. I ostatni raz w kwietniu 2018 – podczas zdobywania krawędzi krateru najbardziej aktywnego wulkanu świata Piton de la Fournaise na wyspie Reunion. Za każdym razem były to sprawy górskie lub związane z działalnością PTT.

Dzięki Kalwarii Kicińskiej – niewielkiemu wzniesieniu antropogenicznemu, dzięki otaczającej od północy Kicin strefie morenowej, dzięki licznym dolinom i rozcięciom erozyjnym i wreszcie dzięki Leszkowi Lesiczce – mamy w Kicinie stolicę gór w Wielkopolsce, gdzie zbiegają się i przeplatają różne przejawy życia w górach niskich (do 500, czasami 600 m n.p.m.), średnich (do 1500 m n.p.m.) i wysokich (góry o rzeźbie glacjalnej, poglacjalnej i wysokogórskiej).

Zbigniew Zwoliński

Mapa geomorfonów gminy Czerwonak

Mapa geomorfonów gminy Zakopane

Literatura:

Jasiewicz J., Stepinski T.F. (2013) Geomorphons — a pattern recognition approach to classification and mapping of landforms. Geomorphology 182:147-156.

Kozarski S. (1991) Paleogeografia Polski w Vistulianie. W: L.Starkel (red.), Geografia Polski, Środowisko geograficzne. Wyd. Nauk. PWN, Warszawa: 80-105.

Krygowski B. (1961) Geografia fizyczna Niziny Wielkopolski, cz. 1, Geomorfologia. Poznańskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk, Poznań: 1-203.

Rotnicki K. (1963) Zagadnienie zasięgu stadiałów leszczyńskiego i poznańskiego w południowo-zachodniej części Wysoczyzny Gnieźnieńskiej. Badania Fizjograficzne nad Polską Zachodnią 11: 133-189.