„FILOZOFICZNA”
Bogdan Kucharski
START: Kobylnica – Dziewicza Góra – Czerwonak szlak żółty i czerwony – dł.13,1 km
Dojazd do Kobylnicy pociągiem (linia Poznań – Gniezno) lub autobusem linii 412 komunikacji gminy Swarzędz z ronda Śródka w Poznaniu. Powrót z Czerwonaka pociągiem (linia Wągrowiec – Poznań) lub autobusami linii 310, 312 komunikacji gminy Czerwonak do ronda Śródka w Poznaniu. Szlak prowadzi w urozmaiconym krajobrazie przez płd.-zach. skraj Puszczy Zielonka. Na jego trasie najwyższe wzniesienie Puszczy – Dziewicza Góra, zabytkowe kościoły drewniane w Wierzenicy i Kicinie, ładne, rozległe widoki i malownicza dolina rzeki Głównej.
Kobylnica to wieś położona 11 km na płn. – wsch. od Poznania, przy drodze do Bydgoszczy i linii kolejowej do Inowrocławia. Od końca XIX w. była to popularna wśród mieszkańców Poznania miejscowość letniskowa. Zachował się tu dawny budynek kolonijny Towarzystwa „Stella” założonego w 1896 (obecnie Ośrodek Wspomagania Rodziny). W płd. części wsi, kościół św. Krzyża, wzniesiony po 1981 Na budynku stacji kolejowej – tablica upamiętniająca więźniów hitlerowskiego obozu pracy dla Żydów.
Od stacji PKP w Kobylnicy (0,0 km) idziemy za znakami rozpoczynającego się tu szlaku żółtego ulicą Dworcową w stronę przejazdu kolejowego. Skręcamy w prawo w ul. Swarzędzką (którą prowadzi szlak rowerowy R-1 i Droga św. Jakuba), mijamy za przejazdem kolejowym przystanek autobusowy (0,5 km) i przekraczamy drogę Poznań-Gniezno, idąc ul. Dąbrówki w kierunku Wierzenicy. Za zabudowaniami hotelu Ossowski i firmy Ossmet (na terenie wojskowym), skręcamy razem ze szlakiem R-1 i Drogą św. Jakuba z drogi asfaltowej w lewo (1,0 km) na dróżkę leśną, która prowadzi tu przez dość mocno pofalowany teren. Przecinamy dolinkę wysychającego strumienia i dalej wychodzimy na skraj doliny rzeki Głównej – prawego dopływu Warty, dł.46 km, wypływającego z Jeziora Lednica. Skręcamy tu w prawo i zaraz w lewo na drogę, którą opuściliśmy wychodząc z Kobylnicy (2,0 km). Rosną przy niej okazałe białodrzewy o obw. 390 i 430 cm. Przechodzimy przez most na Głównej i tą drogą docieramy do zabudowań Wierzenicy, dochodząc ul. Dębową do skrzyżowania dróg (2,5 km).
Kontynuując wycieczkę szlakiem żółtym na skrzyżowaniu dróg skręcamy w lewo, odchodząc drogą polną od szlaku R-1 i Drogi św. Jakuba. Skrajem lasu i pól idziemy na płd. – zach. Mijamy leśniczówkę Mechowo (3,6 km), przed, którą wchodzimy do lasu. Droga teraz opada w dół i wychodzi na skraj lasu. Po lewej w oddali widoczne są zabudowania Mechowa (administracyjnie część Wierzenicy), gdzie w dawnym młynie uruchomiono w 1929 fabrykę akumulatorów.
Wierzenica to wieś położona 6 km na północ od Swarzędza, na prawym brzegu rzeki Głównej. Od 1842 mieszkał tu jej właściciel August Cieszkowski (1814-94), polityk i działacz społeczny, jeden z najwybitniejszych przedstawicieli polskiej filozofii narodowej. W latach 1843-45 sześciokrotnie przebywał tu w gościnie u Cieszkowskiego poeta, Zygmunt Krasiński. Zalesione wzgórze na lewym brzegu Głównej, będące miejscem częstych przechadzek poety, nazywane bywa jego imieniem. Na wzniesieniu w centrum wsi (do którego ze skrzyżowania droga prowadzi w prawo) stoi drewniany kościół św. Mikołaja, kryty gontem, zbudowany zapewne w 2 poł. XVI w., z wieżą i kruchtą dobudowanymi w latach 1771-78, z barokowym wyposażeniem wnętrz z XVII-XVIII w. W ołtarzu głównym obraz MB z Dzieciątkiem z 1636 z wierszowanym napisem fundacyjnym. W przylegającej do nawy murowanej kaplicy grobowej Cieszkowskich powstałej po 1929 spoczywa m.in. August Cieszkowski. Ponadto w kościele znajduje się neoklasycystyczny pomnik grobowy Augusta Cieszkowskiego z 1929, z popiersiem zmarłego. We wsi jest też dwór Cieszkowskich z ok. połowy XIX w., a przy nim niewielki park okresu powstania dworu (pow. 2,6 ha) – obecnie własność prywatna.
Dała ona początek poznańskim Zakładom Elektrotechnicznym „Alco”, połączonym później z poznańską „Centrą”. Tam też, w dolinie Głównej, znajdują się stawy rybne. Przecinamy tu strumień i skrajem lasu dochodzimy do skrzyżowania dróg na porośniętej lasem krawędzi doliny Głównej. Skręcamy tu w prawo (4,7 km) i drogą polną z biegnącą obok linią energetyczną idziemy na płn. – zach., w kierunku Kicina. Do wsi wchodzimy ul. Fabryczną. Na rozwidleniu dróg, przy figurze maryjnej z 1922 skręcamy w prawo skos w ul. Swarzędzką (6,6 km). Po 200 m mijamy po prawej cmentarz (z tablicą ku czci 33 ofiar I wojny światowej oraz groby ochotników poległych w 1939 i 1945. w walce z Niemcami) i dochodzimy do drewnianego kościoła św. Józefa z lat 1749-51, z wieżą dobudowaną w 1863, z rokokowym wyposażeniem wnętrza z XVIII w. Kościół usytuowany jest na wzgórzu, prawdopodobnie dawnym grodzisku stożkowatym. Za kościołem, na skrzyżowaniu, skręcamy w lewo w ul. Wiejską. Mijamy po prawej staw i zieleniec z aleją lipową i starodrzewem, przy którym skręcamy w prawo w ul. Wodną i dochodzimy do drogi asfaltowej Poznań-Wierzonka, obok pętli autobusu komunikacji gminy Czerwonak w Kicinie (7.6 km) – podpoznańskiej wsi, położonej na skraju Puszczy Zielonka, 10 km na płn. – wsch. od centrum Poznania.
Kościół_w_Kicinie_fot_M_Deckert
Wieża_na_Dziewiczej_Górze_fot_M_Deckert
Przekraczamy tu drogę asfaltową, mijając po prawej dawny zajazd (częściowo o konstrukcji szachulcowej) i usytuowaną obok murowano-szachulcową kuźnię podcieniową z ok. 1910 i wędrujemy nadal ul. Wodną. Dalej idziemy drogą gruntową skrajem lasu. Przy liniach wysokiego napięcia (8,3 km) skręcamy w prawo, w lasy Puszczy Zielonka. Przy wyrębie kierujemy się w lewo (9,0 km), a po chwili w prawo i klucząc leśnymi dróżkami idziemy przez mocno pofałdowany teren. Dochodząc do szlaku czerwonego i niebieskiego skręcamy w lewo (9,7 km) i razem z nimi wchodzimy na szczyt Dziewiczej Góry (9,9 km). Tu kończy się szlak żółty i niebieski. Przy węźle szlaków pieszych usytuowany jest też II przystanek przebiegającej tu ścieżki przyrodniczo- leśnej „Dziewcza Góra”.
Dziewicza Góra to najwyższe wzniesienie na terenie Puszczy Zielonka 143 m n.p.m. Nazwę swą góra zawdzięcza siostrom zakonnym z klasztoru cysterek w pobliskich Owińskach. W przeszłości siostry cysterki były właścicielkami tego terenu. Od 2005 stoi tu wieża przeciwpożarowa o średnicy 4 m i wysokości 40 m, z tarasem widokowym dla turystów na wysokości 30 m, skąd roztacza się piękna panorama na okolicę i Poznań.
Z Dziewiczej Góry do Czerwonaka idziemy szlakiem czerwonym, schodząc w dół stromą ścieżką leśną między krzewami tarniny, a dalej przez las do asfaltowej drogi (10,5 km), którą kierujemy się w lewo. Po 300 m schodzimy z niej w prawo, a po chwili zbaczamy w lewo skos i przez las dochodzimy do zabudowań Czerwonaka. Skręcamy tu w lewo (11,9 km) i ulicami Zieloną, Poprzeczną oraz Źródlaną (prowadzącymi górną krawędzią doliny Warty) dochodzimy do ul. Kościelnej, którą w prawo schodzimy w dół. Mijamy po lewej stronie nowoczesny kościół Niepokalanego Serca NMP, zbudowany w latach 1973-78 wg proj. arch. Aleksandra Holasa i dochodzimy do drogi poznańskiej przy stacji PKP i przystanku autobusowym w Czerwonaku (13,1 km), gdzie kończymy naszą wycieczkę.
Czerwonak to duża wieś gminna o charakterze przemysłowym, położona 10 km na płn. od Poznania, na prawym brzegu Warty, przy drodze i linii kolejowej do Wągrowca. W płd. części wsi, przy drodze, stoi pomnik z 1985 r. (proj. Józef Kaliszan), upamiętniający 9 okolicznych mieszkańców poległych 16 lutego 1945 w walce z niedobitkami niemieckimi.
„ZAKONNA”
Bogdan Kucharski
START: Czerwonak – Dziewicza Góra – Owińska – szlak czerwony, niebieski i czarny – dł. 11,2 km
Dojazd do Czerwonaka pociągiem (linia Poznań – Wągrowiec), autobusami linii 310 i 312 komunikacji gminy Czerwonak lub linii 341 komunikacji gminy Murowana Goślina z ronda Śródka w Poznaniu. Powrót z Owińsk pociągiem (linia Wągrowiec – Poznań), autobusem PKS lub autobusami komunikacji gmin Czerwonak, Murowana Goślina do ronda Śródka w Poznaniu.
Szlak prowadzi przez zachodni skraj Puszczy Zielonka. Na jego trasie najwyższe wzniesienie Puszczy – Dziewicza Góra, urozmaicone lasy i cenne zabytki w Owińskach, a także niektóre przystanki ścieżki przyrodniczo-leśnej „Dziewcza Góra” i kilka pomników przyrody.
Punktem początkowym wycieczki jest Czerwonak.
Ze stacji kolejowej (0,0 km) – przy której rozpoczyna się szlak czerwony, a także rowerowy (Duży Pierścień Rowerowy) – idziemy za znakami obu szlaków ul. Kościelną pod górę. Mijamy po prawej nowoczesny kościół Niepokalanego Serca NMP i po wyjściu na górną krawędź doliny Warty, skręcamy w lewo w ul. Źródlaną, idąc nią wśród zabudowań jednorodzinnych. Na rozwidleniu ulic szlak rowerowy odchodzi w prawo (w kierunku Urzędu Gminy), a my idziemy dalej prosto, ul. Działkową. Następnie ulicami Poprzeczną i Zieloną dochodzimy do skraju lasu (1,2 km), jesteśmy w obrębie dawnego przysiółka Czerwonczyn, dziś skraju Czerwonaka. Tu przecinamy drogę i wchodzimy ścieżką w las pod górę. Następnie skręcamy w lewo na drogę leśną, a dalej w prawo skos na ścieżkę, którą wychodzimy na nieutwardzoną drogę jezdną. Idąc nią w prawo, docieramy do asfaltowej drogi z Czerwonaka do osady Dziewicza Góra (2,5 km), którą prowadzi opuszczony uprzednio szlak rowerowy. Idziemy w lewo, a po 300 m – pozostawiając ponownie szlak rowerowy – skręcamy w prawo i wąską, stromą ścieżką (miejscami zarośniętą tarniną) wchodzimy na szczyt Dziewiczej Góry /143 m n.p.m./, przy węźle szlaków pieszych i II przystanku przebiegającej tu ścieżki przyrodniczo-leśnej „Dziewcza Góra” (3,2 km).
W dalszą wędrówkę wyruszamy stąd za znakami rozpoczynającego się tu szlaku niebieskiego, schodząc z wierzchołka Dziewiczej Góry dróżką, początkowo razem ze szlakami żółtym (prowadzącym do Kobylnicy – patrz trasa nr 1) i czerwonym. Po 200 m odchodzi w prawo szlak żółty. Nieco dalej skręcamy w lewo schodząc dość stromo do poprzecznej dolinki, gdzie w prawo odchodzi szlak czerwony (do Zielonki), a my za znakami szlaku niebieskiego skręcamy tu w lewo (3,5 km). Nadal schodzimy w dół, aż dochodzimy do skrętu szlaku w prawo i drogi jezdnej, którą prowadzi Duży Pierścień Rowerowy (4,1 km); po lewej widoczne są zabudowania osady leśnej Dziewicza Góra. Skręcamy tu w prawo i zaraz w lewo (odchodząc od szlaku rowerowego) na drogę, wzdłuż której wiedzie linia telefoniczna. Mijamy XV przystanek ścieżki przyrodniczo- leśnej „Dziewcza Góra”, przy którym skręcamy w prawo skos. Droga jest tu kręta i prowadzi przez teren zalesiony i pofałdowany.
Dochodząc do styku z drogą z lewej strony mijamy zaraz po prawej dąb o obw. 370 cm, a przy styku z drogą z prawej strony docieramy do podmokłej dolinki, na skraju której rośnie sosna pospolita o obw. 275 cm. Za dolinką znów wchodzimy w las, mijamy grupę drzew uznanych za pomniki przyrody i leśną klasę im. Augusta Cieszkowskiego /XVII przystanek ścieżki przyrodniczo- leśnej/ z tablicami omawiającymi wybrane zagadnienia z zakresu ekologii i niektórych grup roślin i zwierząt. Docieramy zaraz do zabudowań leśnictwa Annowo (5,4 km), które mieści się w dawnym dworku myśliwskim rodziny von Treskow, z poł. XIX w. Przy leśniczówce rośnie kolejny pomnik przyrody – dąb o obw. 480 cm.
Kościół parafialny wraz z zabudowaniami poklasztornymi w Owińskach, fot. M. Deckert
Idziemy nadal prosto, mijamy lipę drobnolistną o obw. 415 cm (pomnik przyrody), za którą wychodzimy z lasu. Przechodzimy pod linią wysokiego napięcia i przecinamy skrzyżowanie dróg (5,8 km); po prawej w oddali widoczne są zabudowania osady Annowo. Przechodzimy pod kolejną linią energetyczną i po przecięciu podmokłej dolinki docieramy do zabudowy letniskowej w Miękowie. Tu na skraju wsi skręcamy w prawo (6,5 km) na drogę wysadzaną brzozami, prowadzącą skrajem wspomnianej dolinki. Mijamy kilka okazałych dębów o obw. do 315 cm i dochodzimy do utwardzonej drogi z Annowa do Owińsk (7,3 km), którą idziemy w lewo. Z prawej strony widoczne są hałdy wysypiska odpadów komunalnych, a po lewej komin Centrum Ogrodniczego „Prima Flora” i wieże kościoła pocysterskiego w Owińskach. Otwartym terenem dochodzimy do skrzyżowania dróg i początku szlaku czarnego w pobliżu wschodniego skraju Owińsk /8,0 km/. Odchodząc tu od szlaku niebieskiego (który prowadzi w prawo do Tuczna) skręcamy w lewo idąc teraz za znakami szlaku czarnego (razem ze szlakiem rowerowym R-1 i Cysterskim Szlakiem Rowerowym), który umożliwi nam poznanie głównych zabytków Owińsk. Przechodzimy zaraz przez przejazd kolejowy na linii Poznań-Wągrowiec (8,2 km) i ul. Kolejową wchodzimy do Owińsk. Mijamy po prawej cmentarz, na nim groby 8 żołnierzy WP (zmarłych w następstwie odniesionych ran w działającym we wsi w 1945 szpitalu polowym) ozdobiony pomnikiem ku ich czci (rzeźbiarz Józef Murlewski) oraz odchodzącą w prawo (razem ze szlakiem rowerowym R-1) ul. Dworcową do pobliskiej stacji kolejowej (stąd 200 m). Dalej mijamy rozległy park (pow. 13,9 ha) z 2 poł. XIX wieku, w nim ośrodek Wielkopolskiego Związku Inwalidów Narządu Ruchu oraz zrujnowane zabudowania dawnego zakładu psychiatrycznego z ok.1910. Dochodzimy do drogi Poznań-Wągrowiec, obok przystanku autobusowego. Tu przy figurze z 1947 skręcamy w lewo, a po 300 m schodzimy z szosy w prawo do renesansowego kościoła św. Mikołaja sprzed 1574, przebudowanego w 1686 r. (ob. nieużytkowanego) – 9,4 km. Za murem cmentarza przylegającego do kościoła skręcamy w prawo na ścieżkę, którą schodzimy w dolinę widocznej stąd Warty. Przy potężnym dębie o obw. 810 cm (pomnik przyrody „Bartek”) przechodzimy przez kładkę na strumieniu Owińska Struga, za którą skręcamy w prawo i drogą między rzeką a zabudowaniami pocysterskimi (ul. Cysterek) dochodzimy do pl. Przemysława. Po jego prawej stronie mijamy kościół pocysterski (opis patrz str. 138) oraz Ośrodek Szkolno-Wychowawczy dla Dzieci Niewidomych i obok przystanku PKS ponownie przekraczamy drogę Poznań – Wągrowiec (10,3 km), za którą przez prawą bramę wjazdową (w lewej okresowo czynny jest punkt IT) wchodzimy na teren parku pałacowego (pow. 20,0 ha), założonego na pocz. XIX w., a zaprojektowanego zapewne przez Piotra Józefa Lenne. Idziemy w prawo skos alejką parkową, przechodzimy przez mostek, przy którym rośnie potężny wielopienny białodrzew o obw. 655 cm i wychodzimy zaraz z parku, też przez mostek. Ulicą Poprzeczną, mijając po lewej gminne przedszkole, a po prawej budynek szkoły, dochodzimy do stacji PKP i przystanku autobusów komunikacji gminy Czerwonak w Owińskach (11,2 km), gdzie kończy się szlak czarny i trasa naszej wycieczki.