O bliskich związkach Wierzenicy i Kicina nikogo nie trzeba przekonywać. Obie parafie przez 135 lat połączone były swoistą unią personalną. Od 1812 roku do roku 1947 kolejni proboszczowie Kicina administrowali parafią wierzenicką, do której należały Wierzenica, Kobylnica, Karczemka, Wierzonka, Skorzęcin, Milno, Ludwikowo, Dębogóra, Karłowice, Maruszka.

Kolejnym spoiwem było Kółko Rolnicze Wierzenica – Kicin, jedno z najstarszych kółek rolniczych w Wielkopolsce. Powodem założenia organizacji była chęć podniesienia wiedzy rolniczej wśród włościan i nauczenia ich dochodowego gospodarowania na własnej ziemi. Poważnym bodźcem była zapewne sytuacja w Kicinie, w którym po uwłaszczeniu było 14 polskich gospodarzy, wkrótce jednak pozostało ich tylko dwóch, a 12 gospodarstw upadło w wyniku przestarzałych metod gospodarowania oraz „przez lenistwo, pijaństwo, niezgodę i procesy”. Gospodarstwa wykupił ówczesny właściciel folwarku w Kicinie, Niemiec, major Adolf Aleksander Lebrecht von Lützow.

August Cieszkowski, 1867 r. Źródło: Polona

Kółko Rolnicze założone zostało 26 maja 1867 roku przez właściciela Wierzenicy znanego filozofa i ekonomistę Augusta hr. Cieszkowskiego (1814 - 1894), którego na zebraniu założycielskim reprezentował dzierżawca i administrator jego dóbr, Teodor Dembiński. Prezesem kółka został August Cieszkowski, wiceprezesem Dębiński, a sekretarzem proboszcz ks. Wincenty Studniarski, gospodarz Sroka został skarbnikiem, a członkami zarządu Olszewski i Mikołajewski. Wstąpiło wówczas do kółka 17 osób, spośród nich tylko ośmiu należało do stanu chłopskiego.

Kółko planowało objąć swoim zasięgiem obie parafie, jednak w tym początkowym okresie gros członków związanych było z Wierzenicą. Na miejsce comiesięcznych zebrań August Cieszkowski udostępnił swój dwór, wyposażył także kółko w biblioteczkę z niezbędną fachową literaturą. Na niedzielnych zebraniach wygłaszano odczyty, czytano wspólnie artykuły z „Ziemianina”, „Piasta” czy też „Przyjaciela Ludu”. Obowiązkową lekturą były broszury nadsyłane przez patrona kółek rolniczych Maksymiliana Jackowskiego. Wierzenicko-Kicińskie kółko mogło się także poszczycić sztandarem z wizerunkiem św. Izydora patrona rolników.

 Ks. Wincenty Studniarski. Źródło: www.parafia-wierzenica.pl

Chciano, aby zebrania odbywały się raz w miesiącu po niedzielnym nabożeństwie. Jednak plan ten niezbyt często udawało się realizować. Z corocznych sprawozdań wynika, że przeciętnie w roku odbywało się od 6 do 8 posiedzeń. Powodem były częste wyjazdy prezesa Cieszkowskiego, który prowadził aktywne, światowe życie. Kółko dążyło do tego, aby jak najwięcej gospodarzy uczestniczyło w jego samokształceniowej działalności. Do udziału zachęcano, organizując majówki i zabawy w lesie wierzenickim lub kicińskim, a zimową porą wieczernice. Zebrania Kółka miały charakter otwarty, mogły w nich uczestniczyć także osoby niebędące członkami. Niektórzy gospodarze sami przygotowywali odczyty, w 1879 z referatem wystąpił Andrzej Kosmowski z Klinów, a w 1888 roku Ludwik Gołaski z Dębogóry. Ilość członków kółka podlegała zmianom, w 1882 roku było ich 22, w 1891 roku 29, w 1895 roku 25, w 1903 roku 21, w 1906 roku 45, a w 1912 zmalała do 32 osób. Oprócz zebrań organizowano zwiedzanie wzorowych gospodarstw swoich członków, m.in. u Andrzeja i Jana Kosmowskich w Klinach (1897 r.), Thiela w Koziegłowach (1906 r.), Mikołaja Mikołajewskiego i Wincentego Gułaskiego w Dębogórze (1913 r.).

August Cieszkowski był prezesem kółka przez 25 lat, w drugiej połowie roku 1892 ze względu na „słabość zdrowia” złożył stanowisko. Na jego miejsce wybrano jednogłośnie syna i dziedzica majątku w Wierzenicy, Krzysztofa Cieszkowskiego (1859 - 1901), który piastował funkcję do swojej nagłej śmierci w 1901 roku. W tym trudnym momencie wybrano prezesem Andrzeja Kosmowskiego z Klinów. Po nim w 1904 roku przejął funkcję proboszcz i dziekan ks. Ludwik Hasse, który stał na czele kółka przez kolejne 35 lat, aż do wybuchu wojny w 1939 roku. Szeregowym członkiem kółka pozostawał młodszy z synów założyciela tak jak ojciec noszący imię August, August Adolf Cieszkowski, (1861-1932) kolejny właściciel Wierzenicy.

Okładka jednego z numerów „Rocznika Kółek Rolniczo-Włościańskich w Wielkim Księstwie Poznańskim”. Źródło: zbiory Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk udostępnione przez www.wbc.poznan.pl

 

Od kwietnia 1904 roku zebrania kółka przeniesiono do Kicina z tego względu, że większość członków była z tej parafii. Odbywały się od tego czasu po sumie w pierwszą albo drugą niedzielę każdego miesiąca w salce parafialnej starej plebanii. Z ramienia Patronatu Wielkopolskich Kółek Rolniczych w latach 1900 – 1936 kółkiem opiekował się wicepatron dr Tadeusz Szułdrzyński z Bolechowa. Sekretarz kółka Kazimierz Mikołajewski z Czerwonaka w sprawozdaniu rocznym pisał z goryczą: „Niektórzy gospodarze z parafii Wierzenickiej do innego Towarzystwa wolą należeć, gdzie ćwiczą się w wychylaniu kufli piwa; smutna to rzecz, ale prawdziwa”.

Nieocenione są zasługi dla Kółka Rolniczego Wierzenica – Kicin proboszczów ks. Wincentego Studniarskiego (1833-1903) i ks. Ludwika Hasse (1873 – 1940). Szczególnie po śmierci Augusta i Krzysztofa Cieszkowskich, kiedy w szeregi członków Kółka wkradło się zwątpienie i stagnacja, a organizacji groziło zaprzestanie działalności, stali się jedyną ostoją. Ogromna energia i talent organizacyjny ks. Hasse zdynamizowały organizację i przyczyniły się do przyrostu członków.  W roku 1913 należeli do niego m.in. Wincenty Begier syn gospodarski z Kicina, którego gospodarstwo liczyło 54 ha, Władysław Grochowalski gospodarz z Klinów - 45 ha, Wincenty Gołaski z Dębogóry -  23 ha, ks. Ludwik Hasse z Kicina – 12 ha, Andrzej Kosmowski z Klinów – 20 ha, syn gospodarski Józef Krause z Czerwonaka – 35 ha, Michał Koperski z Kicina – 29 ha, Antoni Majchrzak z Kicina – 11 ha, Antoni Mandziak właściciel folwarku z Koziegłów – 125 ha, Mikołaj Mikołajewski z Dębogóry – 22 ha, syn gospodarski Władysław Polcyn z Kicina, Walenty Stelmach z Czerwonaka-Olendrów – 20 ha, Stanisław Wiśniewski, syn gospodarski - 40 ha. Z Wierzenicy do Kółka należeli wówczas tylko właściciel dóbr August Adolf Cieszkowski i jego rządca Ignacy Mizerski, pozostali członkowie byli gospodarzami z Kobylnicy(4), Janikowa (11), Mechowa (1), folwarku Hammer (1).

Kicin z Wierzenicą łączy malownicza droga różańcowa wiodącą spod kościoła pw. św. Józefa  w kierunku świątyni pw. św. Mikołaja. Stare drzewa, rozległe, sielskie krajobrazy, w które znakomicie wpisują się stojące wzdłuż traktu drewniane kapliczki, wprawiają w szczególny, nieco kontemplacyjny nastrój. Warto wówczas wspomnieć tych, którzy przemierzali tę drogę przed nami.

 

 

Olga Krause-Matelska
Wojciech Matelski
Fundacja Nasze Podwórko