Dzisiejszy artykuł poświęcimy najdawniejszym dziejom miejscowości z północnej części naszej gminy i ich wspólnej historii związanej z długoletnią przynależnością katolickich mieszkańców Annowa, Bolechowa, Bolechówka, Miękowa, Owińsk, Potasz, Promnic, Szlachęcina i Trzaskowa do tej samej parafii w Owińskach. Siedzibą parafii był najpierw kościół św. Mikołaja, następnie zaś od 1835 roku kościół św. Jana Chrzciciela. Nasz spacer rozpoczynamy od kościoła św. Mikołaja, o którym pierwsze wzmianki, jako o kościele parafialnym, pochodzą z początku XV wieku. Obecny wygląd świątynia zawdzięcza swoim fundatorkom, cysterkom. Dowodem na to są zachowane w nawie kościoła belki pierwotnego stropu. Na dwóch z nich dostrzec można łaciński napis z datą 1574 i nazwiskami ówczesnej ksieni cysterek Katarzyny Łuszczewskiej, proboszcza Piotra Kuczyńskiego oraz młynarza Jana z Górnego Młyna. Kościół ostateczną, nieco barokową formę uzyskał w efekcie prac budowlanych na przełomie XVI i XVII wieku. Obok świątyni znajduje się otoczony zabytkowym murem stary, niezwykle urokliwy cmentarz parafialny. Kościół św. Mikołaja był kościołem parafialnym przez przeszło 400 lat. W 1835 roku siedziba parafii została przeniesiona do kościoła św. Jana Chrzciciela, wybudowanego w latach 1700-1731. Z budową świątyni związani byli tacy architekci i artyści jak Jan Catenazzi, Pompeo Ferrari, Adam Swach i Walenty Żebrowski. Parafia przy kościele św. Jana Chrzciciela aż do lat 70. XX wieku obejmowała całą północną część dzisiejszej gminy Czerwonak. Wśród wsi, o których chcemy dziś opowiedzieć zdecydowane pierwszeństwo należy się Owińskom, które pojawiły się na kartach historii w 1249 roku, kiedy książęta Przemysł I i Bolesław Pobożny ufundowali tutaj klasztor dla panien cysterek. Klasztor przez setki lat decydował o życiu miejscowości. W 1795 roku, po utracie przez Polskę niepodległości, państwo pruskie dokonało kasaty ziem klasztornych, by w 1797 roku przekazać je w ręce niemieckiej rodziny von Treskow. Nowi właściciele w 1806 roku wybudowali w Owińskach klasycystyczny pałac stanowiący po dziś dzień jeden z najciekawszych obiektów na terenie gminy.
Z Owińsk przenosimy się do Bolechówka, które po raz pierwszy spotykamy w tekstach źródłowych w połowie XV wieku, jako część majątku cysterek z Owińsk. Dużo młodszą osadą są sąsiednie Potasze, których powstanie datuje się na rok 1835. Wówczas Otto Zygmunt von Treskow realizując ustawę uwłaszczeniową nadał tutaj ziemię pierwszym 19 gospodarzom. Akt nadania znalazł się w recesie wsi, a ciekawostką jest fakt, że wszyscy figurujący w dokumencie gospodarze wywodzili się z Owińsk.
fot. W majątku Szlachęcin podczas okupacji, fot. z archiwum domowego Ireny Chudzickiej
Historia położonego na północ Bolechowa od 1252 roku związana była z zakonem cysterek, potem od 1797 roku z rodziną von Treskow, aby w 1873 roku spleść się z dziejami rodziny Szułdrzyńskich, polskich ziemian z Lubasza, kolejnych właścicieli majątku. Podobnie, jak w Owińskach również i w Bolechowie rodzina von Treskow wybudowała pałac, który przez przeszło 100 lat stanowił centrum wsi i jej architektoniczną ozdobę. Dzieje położonego tuż za miedzą Bolechowa Osiedle są o wiele krótsze i sięgają końca lat 30. XX wieku. Dłuższą historię mają nieodległe Promnice, które powstały w latach 1805-1815 na miejscu po wykarczowanym lesie. Założycielem Promnic był Zygmunt Otton von Treskow, który osadził tu 46 gospodarzy wraz z rodzinami, co następnie zostało przypieczętowane recesem. Przez kolejne lata, aż do 1919 roku wśród mieszkańców wsi przeważali ewangelicy, których parafia znajdowała się w Murowanej Goślinie. Z pozostałych miejscowości udokumentowaną historię sięgającą czasów cysterskich posiada Miękowo, zaś Annowo, Szlachęcin i Trzaskowo, choć leżą na terenach, które należały do dóbr zakonnych, jednak jako wsie założone zostały przez rodzinę von Treskow. Jeszcze w latach 60. XX wieku świadomość wspólnej historii, połączonej tą samą parafią, była żywa wśród ogółu mieszkańców. Również i dzisiaj warto o tym przypominać.
Olga Krause - Matelska
Wojciech Matelscy
Fundacja Nasze Podwórko
